Brytyjski psycholog Cliff Arnall stwierdził, że trzeci poniedziałek stycznia to najbardziej depresyjny dzień w roku. Datę wyznaczył za pomocą wzoru matematycznego. Uwzględnił czynniki meteorologiczne, psychologiczne i ekonomiczne. Według statystyk to właśnie dziś, 16 stycznia, najłatwiej popaść w przygnębienie i smutek. Dzień jest krótki, mamy mało światła słonecznego. Weryfikujemy postanowienia noworoczne, a w dodatku dopadają nas trudności finansowe po okresie świątecznym.

Czy teoria Arnalla jest zgodna z prawdą? Niekoniecznie. Uczeni podważają jej wartość naukową. Mimo to Blue Monday może stać się okazją do rozmowy o zdrowiu psychicznym. Przyjrzyjmy się nastrojowi i potrzebom – naszym i osób nam bliskich.

Dbajmy o siebie.

Smutek czy depresja?

Każdy z nas miewa gorsze chwile. Bywamy przygnębieni i przytłoczeni, doświadczamy trudności i strat. To naturalne i – na szczęście – przemijające.

Niestety zdarza się, że stan obniżonego nastroju nie mija. Przeciwnie – pogłębia się i mocno wpływa na naszą codzienność. Przyjemności przestają nas cieszyć, popadamy w pesymizm i rozdrażnienie. Zaczynają się problemy ze snem (jego niedoborem lub nadmiarem), zaburzenia apetytu i sprawności intelektualnej. Tracimy poczucie własnej wartości, izolujemy się od ludzi i świata. Pogrążamy się w dojmującym smutku i poczuciu beznadziei. Nie potrafimy się odnaleźć. Chcemy zniknąć.

Nie wolno bagatelizować takich objawów – ani u siebie, ani u bliskich. Podobne symptomy mogą oznaczać depresję. Jest to więc kwestia zdrowia i jego zaburzeń. Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie. To jedna z głównych przyczyn samobójstw.

Jak jednak odróżnić depresję od smutku? Kiedy szukać pomocy i sięgać po leczenie? Podstawowa reguła mówi, że objawy depresji trwają dłużej niż dwa tygodnie. Wywołują niepokój i wpływają negatywnie na codzienne życie społeczne, rodzinne i zawodowe.

Objawy depresji

U osoby chorej na depresję mogą występować wszystkie lub tylko niektóre spośród charakterystycznych symptomów. Do najczęstszych objawów należą:

ciągły smutek (możliwy częstszy płacz);
obniżony nastrój, który utrzymuje się przez większość dnia i powraca od co najmniej dwóch tygodni;
utrata zainteresowań, zanik lub osłabienie uczucia przyjemności;
niski poziom energii, zmęczenie bez wyraźnego powodu;
bezskuteczny odpoczynek i sen, który nie regeneruje sił;
zaniżone poczucie własnej wartości, zanik wiary w siebie;
przeświadczenie o swojej bezużyteczności, nieuzasadnione poczucie winy;
pesymizm i poczucie beznadziei;
myśli o śmierci jako zjawisku, myśli o samobójstwie, zamiary lub próby samobójcze;
obniżona koncentracja, osłabiona zdolność zapamiętywania;
pogorszenie snu (jest zbyt krótki lub zbyt długi, nie przynosi odpoczynku);
zaburzenia apetytu (możliwa utrata wagi);
dolegliwości bólowe;
utrata popędu i przyjemności seksualnej;
spowolnienie lub pobudzenie aktywności.

Chory może nie być świadomy, że ma depresję. Może wręcz negować problem i odrzucać próby pomocy. Bardzo ważna jest czujność i wsparcie osób bliskich. Depresja to choroba wymagająca specjalistycznego leczenia.

Zachowaj czujność także wtedy, gdy nastrój zmienia się cyklicznie, przechodząc ze skrajności w skrajność. Depresja ma różne oblicza. Jedna z jej odmian polega na tym, że po okresie charakterystycznych objawów następuje czas nadmiernego pobudzenia. Pojawia się niespodziewany przypływ sił, poczucie mocy, przepełnienie entuzjazmem… a później dojmujący smutek powraca. Takie zaburzenia również warto skonsultować z lekarzem.

Depresja u dzieci i młodzieży

Na depresję chorują nie tylko dorośli. Co trzeci uczeń doświadcza problemów psychicznych, w tym depresji i lęków. Efekty pandemii i lockdownu, osłabienie relacji z rówieśnikami, samotność, brak ruchu, niepokój spowodowany wojną – wszystko to wpływa na aktualną kondycję psychiczną dzieci i młodzieży.

Depresja dziecięca objawia się długotrwałym obniżeniem nastroju, ale nie tylko. Obserwuje się też agresję, skłonności destrukcyjne i autodestrukcyjne (w tym samookaleczanie), bunt, drażliwość. Z powodu tych symptomów poprzestaje się czasami na stwierdzeniu u dziecka nadpobudliwości lub zaburzeń zachowania. Tymczasem problem może sięgać głębiej.

Gdzie szukać pomocy

Jeżeli zauważasz u siebie lub bliskiej Ci osoby objawy depresji, zwróć się po pomoc do specjalisty. Leczeniem depresji zajmuje się lekarz psychiatra (można się do niego zapisać bez skierowania). Pomocy farmakologicznej towarzyszy często psychoterapia.

Istnieją także telefony wsparcia – to często najszybszy sposób uzyskania konkretnej pomocy. Nie wahaj się, zadzwoń. Depresja nie minie samoczynnie.

Telefony zaufania

800 70 2222 – całodobowa, bezpłatna linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego.

116 123 – bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych w kryzysie emocjonalnym. Czynny 7 dni w tygodniu w godz. 14:00-22:00.

116 111 lub 121 212 – bezpłatne telefony zaufania dla dzieci i młodzieży. Czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu.

800 108 108 – bezpłatny telefon wsparcia. Czynny od poniedziałku do niedzieli (z wyjątkiem dni świątecznych) w godz. 14:00–20:00.

22 635 09 54 – telefon zaufania dla osób starszych. Czynny w poniedziałek, środę, czwartek w godz. 17:00-20:00.

Jak dbać o zdrowie psychiczne

Depresja nazywana jest chorobą XXI wieku. Trudy pędzącej rzeczywistości, presja otoczenia, codzienne problemy – wszystko to sprawia, że coraz łatwiej zaniedbujemy zdrowie psychiczne. W przestrzeni publicznej mówi się o tym coraz częściej, ale to wciąż zbyt mało.

Dlatego właśnie tak ważne jest, by dbać o siebie na co dzień – pod każdym względem. Pamiętajmy o własnych podstawowych potrzebach i o zdrowym trybie życia.

Sen. Śpijmy wystarczająco długo (ok. 8 godzin na dobę, choć to kwestia indywidualna). Zasypiajmy i wstawajmy o regularnych porach.
Relacje. Nie strońmy od innych. Bądźmy blisko z ludźmi, których kochamy i lubimy. Dzielmy się emocjami i przeżyciami – szczerze, życzliwie, wyrozumiale, bez udawania.
Ograniczenie stresu. Spróbujmy nabrać dystansu. Bazujmy na faktach, a nie na opiniach. Korzystajmy z pomocy. Stawiajmy rozsądne granice.
Przyjemności. Wracajmy do aktywności, które sprawiają nam radość. Zacznijmy od drobnostek i doceniajmy je. Sprawiajmy przyjemność naszym bliskim. Dążmy małymi krokami do realizacji własnych i wspólnych marzeń.
Moje ja. Bądźmy autentyczni i szczerzy wobec samych siebie. Badajmy własne odczucia i potrzeby. Zastanówmy się nad tym, co jest dla nas dobre. Szukajmy swoich sposobów na odczuwanie zadowolenia.
Ruch. Bądźmy aktywni fizycznie co najmniej 3 razy w tygodniu przez ok. 45 minut (norma według WHO). Za pomocą ruchu zwiększajmy poziom hormonów szczęścia i obniżajmy poziom hormonów stresu. Wsłuchujmy się we własne ciała, pozbywajmy się napięć.

Jak okazać wsparcie osobie chorej na depresję

To bardzo ważne, trudne i delikatne zadanie. Zobacz, jak postępować, by udzielić realnej pomocy.

Działaj delikatnie, rozważnie, małymi krokami. Depresja to choroba, w której łatwo poczuć się przytłoczonym i osaczonym mimo dobrych intencji osób bliskich.
Nie wyręczaj chorego we wszystkim. Osoba z depresją powinna mieć możliwość działania i podejmowania decyzji.
Nie zmuszaj chorego do przyjmowania pomocy na siłę. Zapytaj, jakiego rodzaju pomoc jest rzeczywiście potrzebna.
Motywuj chorego do aktywności fizycznej – stopniowo i delikatnie. Można rozpocząć od krótkich wyjść i powoli zwiększać intensywność.
Cierpliwie podkreślaj, że depresja to choroba uleczalna. Przy odpowiedniej terapii objawy zmniejszą się i ustąpią.
Nie posługuj się frazesami typu „weź się w garść” lub „inni mają gorzej”. Takie komentarze nie poprawią samopoczucia osoby w depresji. Chory poczuje się niezrozumiany.
Wspieraj zaufanie chorego wobec lekarza. Zaburzenia wymagają pomocy profesjonalisty. To bardzo ważne, by postępować zgodnie z jego zaleceniami.
Każda wzmianka o samobójstwie to sytuacja zagrożenia. Informuj o tym lekarza i bliskich, nawet jeśli chory poprosił o dyskrecję.

Opracowano na podstawie:
pacjent.gov.pl
twarzedepresji.pl